In een principaal-agent-relatie ‘huurt’ de principaal een agent in om voor hem een taak uit te voeren. De agent en de principaal hebben echter niet alleen een gezamenlijk belang, maar ook een eigenbelang. Asymmetrische informatie in het voordeel van de agent kan zorgen voor een problematische relatie.
Let bij elk principaal-agent probleem op drie elementen:
We komen dat in de praktijk overal tegen.
We bekijken een paar economische voorbeeldsituaties.
Principaal-agent ⇒ werkgever – werknemer
Werkgever (principaal) neemt een werknemer (agent) in dienst om voor hem te werken. De werkgever heeft er belang bij dat de werknemer zijn uiterste best doet. De werknemer deelt dat belang vaak niet. Als er geen directe beloning tegenover hard werken staat, is het in het persoonlijke belang van de werknemer om het rustig aan te doen. Dat is voor de agent gunstiger, maar minder gunstig voor de principal.
Dit gedrag kan de werknemer zich veroorloven zolang de werkgever niet duidelijk kan zien dat de werknemer ‘de kantjes ervan af loopt’, dus als er sprake is van asymmetrische informatie.
Principaal-agent ⇒ aandeelhouder NV – directie NV
De aandeelhouders van een NV betalen de directie om de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf te regelen. De aandeelhouders verwachten zoveel mogelijk winstuitkering op hun aandeel.
De directie kan ook andere belangen hebben. Die wil bijvoorbeeld geld investeren in onderzoek en ontwikkeling, zodat het bedrijf ook op de langere termijn gezond blijft.
Geld uitgeven aan onderzoek staat haaks op de winstuitkering die de aandeelhouders op korte termijn willen.
Wanneer er asymmetrische informatie is, zal de aandeelhouder waarschijnlijk minder winstuitkering krijgen.
Dit probleem hebben aandeelhouders in het verleden opgelost door de directie voor een deel met aandelen te betalen. Dan heeft de directie opeens hetzelfde persoonlijke belang als de aandeelhouder: korte termijn winst.
Principaal-agent ⇒ casino eigenaar – croupier
Het is in het belang van de eigenaar van het casino (principaal) om de klanten zoveel mogelijk geld afhandig te maken. De croupier (agent) krijgt echter meer fooi van klanten als die winnen, desnoods met een beetje hulp van de croupier….
Ook hier zal de eigenaar van het casino geen weet hebben van een croupier die de klanten wat extra geld laat winnen, zodat hij extra veel fooi verdient.
Gevaar
In al deze gevallen huurt de principaal een agent in om een taak uit te voeren, maar heeft de agent een eigen agenda die (deels) niet in overeenstemming is met de belangen van de principaal. Doordat er sprake is van asymmetrische informatie, in het voordeel van de agent, wordt de principaal in deze transactie benadeeld.
Dit kan er zelfs toe leiden dat de principaal uiteindelijk afziet van de transactie, waardoor welvaart voor beide partijen verloren gaat.
Oplossingen
Een principaal-agent probleem kan op twee manieren worden opgelost: