Meeliftersgedrag ontstaat wanneer iemand (gratis) kan profiteren van de aankoop/inspanning van een ander.
Collectieve goederen
Collectieve goederen zijn goederen waarvan iedereen kan profiteren als ze er eenmaal zijn. Je kunt niemand uitsluiten van gebruik als hij/zij niet betaalt.
Als al je buren betalen voor het ophogen van een dijk, waarom zou jij dan betalen? Ook als jij niet betaalt komt die dijk er en kun jij ervan profiteren (meeliften).
Maar als iedereen zo denkt, komt de dijk er niet!
Daarom zal de overheid iedereen moeten dwingen om mee te betalen door belastinginning. Alleen door gedwongen betalen is meeliftersgedrag niet mogelijk.
En omdat de overheid via belasting die betaling mag afdwingen, is de overheid de enige die de collectieve goederen kan leveren.
Een voorbeeld met speltheorie
De winkeliers in een groot winkelcentrum hebben veel last van zwerfafval en vandalisme. Steeds meer klanten blijven weg, omdat de sfeer in het winkelcentrum hierdoor als onprettig wordt ervaren.
Met het wegblijven van de klanten verliezen de individuele winkeliers ook steeds meer omzet.
De winkeliersvereniging wil daarom beveiligers inhuren. Door op die manier de rommel te beperken, verwachten de winkeliers dat de bezoekersaantallen weer omhoog gaan.
Niet alle winkeliers zijn lid van de winkeliersvereniging. Meebetalen aan de beveiligers kan dus niet worden afgedwongen. Winkeliers die niet betalen voor de beveiligers profiteren echter net zoveel van de gestegen bezoekersaantallen. Door niet te betalen kunnen winkeliers dus meeliften op kosten van de andere winkeliers.
De winkeliers gaan uit van onderstaande getallen (per dag):
Toelichting:
- als er voldoende beveiligers zijn, verdient de winkel € 1.000 extra, maar moet € 500 betalen
⇒ opbrengst = € 500 - als er voldoende beveiligers zijn, verdient een winkel € 1.000 extra, ook als hij niet betaalt
⇒ opbrengst = € 1.000 - als andere winkeliers allemaal niet betalen, is er onvoldoende toezicht en komen er geen extra klanten
Wanneer we deze situatie met de best-response methode analyseren:
We zien dat de individuele winkelier een dominante strategie heeft op ‘niet betalen’.
Er LIJKT een Nash-evenwicht uit te komen waarbij er voldoende beveiligers zijn, maar elke winkelier is een individu. Dus elke winkelier heeft dezelfde dominante strategie om niet te betalen.
Er zullen dus alleen voldoende beveiligers komen als, bijvoorbeeld via een winkeliersvereniging, de winkeliers gedwongen worden om te betalen voor de beveiligers. Anders zitten de winkeliers is een gevangenendilemma.