Een heffing is een door de overheid opgelegde betaling.
Het is eigenlijk een verzamelnaam voor uiteenlopende opgelegde betalingen aan de overheid. Je kunt daarbij denken aan:
Heffing = welvaartsverlies
In het marktdenken leidt een heffing altijd tot welvaartsverlies, omdat alleen de evenwichtsprijs een Pareto-optimale uitkomst oplevert.
Hierbij moeten we wel bedenken dat externe effecten, zowel positief als negatief, niet in een marktmodel worden weergegeven.
Het effect op de maatschappelijke welvaart is dus niet te zien. Wél kunnen we zien dat het consumenten- en producentensurplus door de heffing daalt.
Het bedrag dat naar de overheid gaat via de heffing, komt op een andere manier ten goede aan de maatschappij. Bijvoorbeeld via de aanleg van snelwegen.
Dit is dus alleen een verplaatsing van consumenten-/producentenwelvaart.
Externe effecten
Soms is het ophalen van geld het belangrijkste doel van een heffing, maar vaak dienen heffingen ook een ander doel.
De overheid kan een heffing gebruiken om de kosten van negatieve externe effecten alsnog in de prijs van een product tot uitdrukking te krijgen, bijvoorbeeld in het geval van de vliegtax.
Eigenlijk wordt zo met behulp van heffingen een product duurder gemaakt om het gebruik ervan af te remmen.
De vliegtax maak tickets duurder, waardoor minder mensen een vliegticket kopen. Op die manier neemt de milieuvervuiling en de geluidsoverlast van deze productie en consumptie af.
Hetzelfde geldt voor tabakaccijns. Deze maakt sigaretten duurder, waardoor het gebruik ervan afneemt en de gezondheid van de bevolking en verbetert. Hierdoor dalen de kosten voor de gezondheidszorg voor alle belastingbetalers.
De accijns op benzine maken benzine duurder, waardoor mensen minder benzine zouden moeten gaan gebruiken. Dat zou het milieu minder moeten vervuilen.
Maar in welke mate het gebruik afneemt hangt af van de prijselasticiteit van de vraag. En die is bij benzine heel laag.
Daarom denken veel mensen dat in dit geval de accijns vooral gebruikt wordt om de staatskas te spekken. Waarschijnlijk is dat ook zo, maar als we ervan uitgaan dat de overheid tóch deze inkomsten nodig heeft, is het waarschijnlijk een betere manier van belastingheffing dan een extra hoge inkomstenbelasting.
Effect op maatschappelijke welvaart
Voor het totale welvaartseffect van een heffing moeten we dus naar méér zaken kijken dan alleen het marktmodel.
Het effect op de maatschappelijke welvaart hangt af van de som van: