Anti-cyclisch of pro-cyslisch begrotingsbeleid

Door een golfbeweging van de bestedingen, wisselen periodes van sterke economische groei en periodes van zwakke groei of krimp elkaar af. Beide periodes hebben nadelen.

In slechte economische tijden, periodes van onderbesteding, is het voornaamste probleem werkloosheid.
In periodes dat er teveel besteed wordt, kan de inflatie flink oplopen.

Overheidsmaatregelen kunnen de conjunctuurgolf afzwakken of versterken.

De overheid kan ervoor kiezen om een conjunctuurbeleid te voeren dat de nadelen van hoog- of laagconjunctuur beperkt.
Dat kan door de overheidsbegroting tegen de conjunctuur in te laten werken: anti-cyclisch begrotingsbeleid (A).

De overheid kan er echter ook voor kiezen om een beleid te voeren dat de conjunctuur versterkt. In dat geval spreken we van pro-cyclisch begrotingsbeleid (P). In zo’n geval wíl de overheid de conjunctuurgolf niet versterken, maar is zij van mening dat andere effecten belangrijker zijn dan de conjunctuur. Dat zijn dan veelal structurele ontwikkelingen.

Dat anti-cyclisch inzetten van de begroting komt erop neer dat:

In een periode van onderbesteding de overheid:
a. haar eigen uitgaven zal vergroten
→ zodat er meer vraag ontstaat → zodat er meer productie nodig is → zodat er meer arbeiders nodig zijn → zodat de conjuncturele werkloosheid daalt.
b. de belastingen zal verlagen
→ zodat consumenten meer inkomen over houden → zodat er meer vraag ontstaat → zodat er meer productie nodig is → zodat er meer arbeiders nodig zijn → zodat de conjuncturele werkloosheid daalt.

Dit heeft wél tot gevolg dat de overheid een schuld gaat opbouwen, omdat de inkomsten dalen (belastingen omlaag) en de uitgaven stijgen (overheidsbestedingen omhoog).
Bovendien kunnen twee effecten het beleid sterk afzwakken:
– er kan een liquiditeitsval optreden, waardoor consumenten de belastingkorting gaan sparen en niet gaan uitgeven;
– extra uitgaven lekken via het kopen van geïmporteerde producten weg naar het buitenland.

In een periode van overbesteding de overheid:
a. haar eigen uitgaven verlaagt (bezuinigen)
→ zodat er minder vraag is → zodat de overbesteding af neemt → zodat bestedingsinflatie daalt.
b. de belastingen verhoogt
→ zodat consumenten minder inkomen over houden → zodat er minder vraag ontstaat → zodat de overbesteding af neemt → zodat bestedingsinflatie daalt.

In deze periode kan de overheid minder uitgeven en meer ontvangen, zodat de opgebouwde schuld in de periode van onderbesteding kan worden afgelost.
Helaas blijkt lenen politici en kiezers makkelijker af te gaan dan terug betalen, zodat de overheidsschulden inmiddels mede door dit beleid flink zijn opgelopen.

Wanneer de overheid maatregelen neemt die de conjunctuurgolf versterken, spreken we van pro-cyclisch beleid (P).

Voorbeeld
De Nederlandse overheid heeft sinds 2002 voortdurend gekozen voor bezuinigingen in een periode dat het conjunctureel slecht ging. Hierdoor zorgde de overheid voor extra slecht draaien van de economie. De overheid versterkt de economische malaise. Dat noemen we een pro-cyclisch beleid.
De overheid heeft voor dit beleid gekozen omdat de overheidsschuld anders te sterk oploopt.
Deze bezuinigen leiden dan wel tot minder overheidsbestedingen en dus tot minder economische groei op korte termijn, maar moeten op langere termijn via gezonde overheidsfinanciën en een gezonde rente de economische groei juist veilig stellen. De structurele ontwikkeling werd belangrijker gevonden dan de conjuncturele ontwikkeling.

Zoals eerder gezegd lopen de meningen ook onder economen sterk uiteen.
Hoe langer de economische malaise echter aanhoudt, hoe sterker de roep voor een (beperkt) anti-cyclisch beleid wordt.
In 2013 stellen steeds meer economen zich de vraag of de overheid de economie ook kapot kan bezuinigen door uitsluitend te kijken naar haar schuldpositie.