1.2 Rechtsvormen

Bedrijven zijn er in alle soorten en maten.
Van een scholier die vanuit zijn zolderkamer een klein webwinkeltje runt tot grote multinationals als Unilever.

In deze paragraaf bespreken we onderstaande ondernemingsvormen / rechtsvormen en de belangrijkste kenmerken die daarbij horen.

ZZP-er zijn is geen rechtsvorm. Een zzp-er kiest vaak voor een eenmanszaak, maar kan ook een BV kiezen als rechtsvorm.

Naast de vier genoemde, zijn er nog meer ondernemingsvormen. Bovendien zijn er ook organisatievormen die niet zozeer gericht (hoeven) zijn op ondernemen, zoals verenigingen en stichtingen. Voor nu valt dat echter buiten de lesstof.

Een eenmanszaak betekent niet dat er maar één persoon werk. Een eenmanszaak betekent dat er maar één eigenaar is.
Een snackbar is vaak een eenmanszaak, maar de eigenaar heeft personeel in dienst om alle klanten te kunnen bedienen.

Een eenmanszaak is de eenvoudigste ondernemingsvorm. 
De eigenaar hoeft alleen maar naar de Kamer van Koophandel (KvK) om het bedrijf te registreren. Dan wordt direct een btw-nummer geregeld bij de belastingdienst. Veel meer is niet nodig.
Natuurlijk zijn er sectoren waar je vergunningen of diploma’s nodig hebt om een bedrijf te mogen runnen, maar dat is lang niet altijd het geval.

Voor de wet en de belastingdienst is er geen verschil tussen eigenaar en bedrijf.
Dat betekent dat schulden van het bedrijf ook schulden van de eigenaar zijn. Bij een faillissement loopt de eigenaar het risico dat privé-vermogen moet worden gebruikt om schulden van het bedrijf af te lossen.
Winst die de eigenaar behaalt met het bedrijf is inkomen van de eigenaar. De eigenaar moet daar inkomensbelasting over betalen. Hoe hoger het inkomen van de eigenaar is, hoe onvoordeliger dat is omdat de inkomstenbelasting progressief is.

Een eenmanszaak is meestal een relatief klein bedrijf, omdat anders het risico voor de eigenaar te groot wordt.

De continuïteit, oftewel het voortbestaan van het bedrijf, van een eenmanszaak is vrij onzeker.
De zaak is zo afhankelijk van de eigenaar, dat het bedrijf vaak stopt als de eigenaar stopt. Soms is er een opvolger in de familie, of kan de eigenaar de zaak verkopen. Maar dat is lang niet altijd het geval.

Een VoF kent meerdere eigenaren, die we firmanten of vennoten noemen. Deze vennoten zijn soms werkzaam in het bedrijf, maar het is ook mogelijk dat een vennoot alleen geld heeft ingebracht in het bedrijf.

Net als bij de eenmanszaak is er voor wet en belasting geen verschil tussen privé en bedrijf.
Als het bedrijf in financiële problemen komt, zijn alle vennoten voor de hele ondernemingsschuld aansprakelijk. Dat noemen we hoofdelijke aansprakelijkheid. Dat betekent dat een schuldeiser elke vennoot voor de volle schuld aansprakelijk kan stellen, waardoor elke vennoot risico loopt met zijn privé-vermogen.
De winst van de VoF wordt verdeeld onder de vennoten en valt, net als bij de eenmanszaak, onder de inkomstenbelasting.

Omdat er meerdere vennoten zijn, is het vaak iets gemakkelijker om geld te lenen van een bank. De bank loopt immers minder risico, omdat elke vennoot hoofdelijk aansprakelijk is.
Bovendien is de kans dat het bedrijf blijft bestaan als één eigenaar stopt iets groter. Maar ook bij een VoF is de continuïteit van het bedrijf niet erg zeker.

Een BV, zoals bijvoorbeeld Jumbo, is een bedrijf waarvan het eigendom is opgeknipt in aandelen.
Het bedrijf kent dus bedrijfseconomische gezien meerdere eigenaren. Veel BV’s zijn familiebedrijven.
De aandelen (het eigendom) van een BV mogen niet zomaar doorverkocht worden. De aandelen staan op naam geregistreerd en mogen alleen met toestemming van de andere eigenaren worden doorverkocht. Het eigendom gaat over als dit door de notaris is vastgelegd.

De leiding van een BV is in handen van een directie. In deze directie van een BV zitten vaak eigenaren, maar het is ook mogelijk dat de eigenaren zich niet (meer) actief bemoeien met het bedrijf en de dagelijkse leiding overlaten aan een ingehuurde directie.

Een BV (en ook een NV) is een zogenaamde rechtspersoon.

Een rechtspersoon is een juridisch onafhankelijke onderneming met eigen rechten en verplichtingen los van de eigenaar. Dat wil zeggen dat de onderneming bezittingen en schulden kan hebben, contracten mag sluiten, rechtszaken kan aanspannen of aangeklaagd kan worden.

Een BV (of NV) maakt het dus mogelijk om een scheiding te creëren tussen privé en bedrijf.
De eigenaren van een BV/NV lopen dus geen risico met hun privé-vermogen als het bedrijf in financiële problemen komt.
Een BV is vaak groter – heeft vaak meer vermogen – dan een VoF of eenmanszaak, maar vanwege de scheiding tussen privé en bedrijf zijn er ook kleinere ondernemers die kiezen voor de BV-constructie.

Omdat het bedrijf een rechtspersoon is, moet het bedrijf ook zelf over de winst belasting betalen. Namelijk vennootschapsbelasting.
Deze is lager dan de belastingpercentages in de hogere schijven van de inkomstenbelasting, waardoor ook belasting een reden kan zijn om te kiezen voor een BV.

Omdat eigendom en leiding niet meer hetzelfde hoeven te zijn, is de continuïteit van een BV goed.
Aandelen kunnen verkocht worden, leiding kan overgedragen worden. Als iemand stopt, zijn er weinig belemmeringen voor het bedrijf om te blijven bestaan.

Als bedrijven verder willen groeien, meer kapitaal nodig hebben, is het lastig als aandelen op naam staan.
Door aandelen aan toonder uit te geven, worden aandelen vrij verhandelbaar en is het voor iemand met wat extra geld gemakkelijker om dat geld beschikbaar te stellen aan deze vennootschap. Als je ervan af wilt, kun je ze zonder problemen weer aan iemand anders verkopen.
NV’s zijn vennootschappen waarvan het eigendom is opgesplitst in vrij verhandelbare aandelen. Bijvoorbeeld Unilever. Deze aandelen worden verhandeld op de aandelenbeurs.

Vrij verhandelbare aandelen zorgen er wel voor dat eigendom vaak snel van persoon wisselt. De betrokkenheid van de eigenaar bij het bedrijf is dan ook niet meer zo groot. De dagelijkse leiding wordt overgelaten aan een directie (die meestal geen eigenaar is).

De NV is net als de BV een zelfstandige rechtspersoon. Daardoor is ook hier sprake van scheiding tussen privé en bedrijf. En moet ook nu door de NV vennootschapsbelasting betaald worden over de winst.