§ 3.1 Arbeidsmarkt

De arbeidsmarkt is het geheel van vraag naar – en aanbod van de productiefactor arbeid.

Hoewel deze markt regelmatig wordt voorgesteld als een markt van volkomen concurrentie, is dat eigenlijk onjuist.

• er is geen sprake van een homogeen product; arbeidskrachten (mensen) beschikken over verschillende kwaliteiten.
• er is geen transparante markt; informatie is lastig verkrijgbaar en zeker niet gelijk of volledig.
• er is geen sprake van vrije toetreding; er worden vaak diploma’s vereist.

Daarnaast komt de prijs op deze markt, het loon, niet tot stand door een ‘onzichtbare hand’. De hoogte van het loon is de uitkomst van een onderhandelingsproces.

Het aanbod van arbeid wordt gevormd door de beroepsbevolking.

De beroepsbevolking omvat alle personen in de leeftijd van 15 tot 75 die: betaald werk hebben (werkzame beroepsbevolking), of die geen betaald werk hebben, maar recent naar betaald werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn (werkloze beroepsbevolking).

Ofwel: iedereen in de leeftijd van 15 tot 75 die kán en wíl werken.

Het deelnemingspercentage, of participatiegraad, geeft aan hoeveel procent van de beroepsgeschikte bevolking kan en wil deelnemen op de arbeidsmarkt.

Het deelnemingspercentage kan dalen wanneer:

• mensen steeds vaker in deeltijd willen werken
• jongeren vaker kiezen voor een studie
• de kosten van kinderopvang hoog zijn, waardoor ouders minder gaan werken
• maar ook wanneer meer mensen (deels) arbeidsongeschikt worden verklaard. Bijvoorbeeld vanwege stress of een burn-out.

De vraag naar arbeid bestaat uit de werkgelegenheid en de openstaande vacatures.

Werkgelegenheid wordt gemeten in arbeidsjaren en in personen.

De werkgelegenheid in arbeidsjaren geeft het beste beeld van de hoeveelheid werk die er in een land is.
De werkgelegenheid in personen geeft een beeld voor hoeveel mensen er een baan is.

Het verschil tussen werkgelegenheid in arbeidsjaren en personen wordt veroorzaakt door de mate waarin in deeltijd gewerkt wordt.
Daarvoor maken we gebruik van de p/a-ratio. Hoe hoger de ratio, hoe meer er gemiddeld in deeltijd gewerkt wordt.

De ruimte op de arbeidsmarkt beschrijft de verhouding tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.

We spreken van een:

De ruimte op de arbeidsmarkt heeft invloed op de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden.
Ook wordt de omvang van het arbeidsaanbod erdoor beïnvloed; op een krappe arbeidsmarkt neemt de kans op het vinden van een baan toe, hetgeen mensen stimuleert zich aan te bieden op de arbeidsmarkt. Omgekeerd kan een ruime arbeidsmarkt ontmoedigen, omdat de kans op het vinden van een baan klein is.